Zorgpersoneel in België: hoe vermijden we een crisis?
De BD Healthcare Resilience Barometer 20241 onderzoekt de veerkracht van gezondheidszorgsystemen in 100 landen in Europa, het Midden-Oosten en Afrika (EMEA). Het Belgische luik van de Barometer2 onderzoekt de veerkracht van de Belgische gezondheidszorg vanuit het perspectief van drie kernpijlers - de patiënten, het zorgpersoneel en de algemene efficiëntie en duurzaamheid van de zorgverstrekking.
De uitdaging: innovatie die de druk op zorgverleners verlicht
Zorgpersoneel vormt de ruggengraat van een efficiënt en veilig gezondheidszorgsysteem. Het probleem van personeelstekorten heeft de afgelopen jaren centraal gestaan in discussies over de veerkracht van de gezondheidszorg. Uit schattingen van de Wereldgezondheidsorganisatie blijkt dat er tegen 2030 wereldwijd een tekort zou kunnen zijn van 18 miljoen gezondheidswerkers, voornamelijk in landen met lage en lagere middeninkomens.3 Alle landen die in de Barometer zijn opgenomen kampen met tekorten aan artsen en verpleegkundigen, stijgende werkdruk en burn-out.
Verpleegkundigen en artsen zijn weliswaar zeer betrokken bij hun werk met patiënten, maar ze geven aan dat ze “uitgeput raken door papierwerk, een ongezonde balans tussen werk en privé, een gebrek aan teamwork, beperkte ontwikkelingsmogelijkheden en geen waardering van leidinggevenden”.4 Dat maakt het steeds moeilijker om het beroep aantrekkelijk te houden, met directe gevolgen voor de kwaliteit van zorg, de patiënttevredenheid en de algemene veerkracht van het zorgsysteem.
De situatie in België: veroudering en burn-out
- België scoort slecht op de indicator burn-out bij het personeel. Er is een lage score voor het mentale welzijn van de gezondheidswerkers.
- Werkdruk: de zorg blijft aantrekkelijk qua werkzekerheid, maar administratieve lasten en personeelstekorten blijven een grote bron van stress.
Hoewel België een hoge ratio verpleegkundigen per inwoner heeft, is er zowel in in rusthuizen als in ziekenhuizen een aanzienlijk onevenwicht in het aantal patiënten per verpleegkundige .. Tijdens een exclusief debat georganiseerd door BD Benelux bespraken Rudy Maertens (Algemeen Directeur AZ Alma), dr. Bart Demyttenaere (Medisch Directeur Solidaris) en dr. Sebastian Spencer (Medisch Directeur Europa Ziekenhuizen) onder andere hoe technologische en organisatorische innovatie de efficiëntie kan verbeteren en de druk op zorgprofessionals kan verlichten.
Lean-methodologie: efficiëntie door procesoptimalisatie
Volgens Rudy Maertens kan de bredere implementatie van Lean Management-methodieken een essentiële rol spelen in het verminderen van de werklast. “Door beter te begrijpen hoe processen werken en deze kritisch te analyseren, kunnen we inefficiënte handelingen herkennen die geen toegevoegde waarde hebben”, zei Maertens. Zodra een organisatie gewend is om bedrijfsprocessen kritisch te bekijken, ontstaat er als vanzelf een cultuur waarin verspilling wordt verminderd, variabiliteit wordt beperkt en wachttijden worden verkort. Maertens illustreerde dit met een belangrijk Lean project op de oncologieafdeling van AZ Alma. “Het uitgangspunt was dat verpleegkundigen en artsen overbelast waren door een te groot aantal patiënten, en om meer personeel vroegen. In plaats daarvan hebben we processen grondig geanalyseerd en herdacht. De tussentijdse resultaten tonen een winst van 20% in capaciteit dankzij efficiëntere processen. We kunnen dus meer patiënten helpen met minder middelen.”
Data-integratie en AI als versnellers van verandering
Dr. Bart Demyttenaere sloot zich hierbij aan en benadrukte het belang van betere datakwaliteit en integratie. In België is zorgdata versnipperd en onvoldoende geconnecteerd, wat de efficiëntie in de weg staat.
Artificiële Intelligentie (AI) kan bijdragen aan een voorspellend zorgmodel, waardoor ziekenhuizen beter kunnen anticiperen op zorgbehoeften en personeelsinzet kunnen optimaliseren.
Innovatie als organisatorische en financiële transformatie
Volgens dr. Sebastian Spencer gaat innovatie verder dan technologie. Organisatorische innovatie is essentieel om samenwerking binnen en buiten de ziekenhuizen te verbeteren. “Innovatie moet de pijnpunten aanpakken. Ik zeg vaak aan onze innovatie-experts dat ze naar de werkvloer moeten gaan, where the magic happens, om te zien wat zorgverleners echt nodig hebben”, stelde hij.
Dr. Demyttenaere pikte hier meteen op in: technologie kan zorgverleners in staat stellen zich te focussen op hun kerncompetenties. Maar om dit mogelijk te maken, moet het financieringssysteem mee-evolueren. “We moeten innovatieve technologie kunnen integreren in ons zorgsysteem en zo het systeem verbeteren.” Thuiszorg bijvoorbeeld kan veel algemener ingevoerd worden, maar vergt een nieuw vergoedingsmodel om de samenwerking tussen ziekenhuizen en thuiszorgnetwerken te stimuleren.
Vanuit het publiek wees Sabrina Suetens (beMedTech) op de talrijke voorbeelden van procesinnovatie, zoals geautomatiseerd medicatiemanagement, waarbij medische technologieën de werkdruk verlichten en de mentale en fysieke gezondheid van medische professionals verbeteren. “Het ontbreekt ons niet aan goede ideeën, maar eerder aan de uitdaging om het veranderingstraject daadwerkelijk in gang te zetten”, zei Suetens.
De conclusie is duidelijk: financiering bepaalt de richting van verandering. Zonder een aangepast financieel model blijft innovatie fragmentarisch en zullen zorgverleners onder druk blijven staan. Een toekomstbestendig zorgsysteem, dat de druk op de zorgverleners in goede banen leidt, vraagt om visie, intensieve data-integratie, aandacht voor de menselijke dimensie van innovatie en een strategische heroriëntatie van financiering. Wil je dieper ingaan op de inzichten en trends binnen de gezondheidszorg? Download de BD Healthcare Resilience Barometer 20241 en ontdek hoe zorginstellingen zich aanpassen aan de veranderde uitdagingen en welke strategieën bijdragen aan een veerkrachtigere gezondheidszorg.
REFERENTIES
- Zie https://lp.bd.com/202501-BDX25-BNL_NL-Barometer-Awareness-Barometer_Report-LP_LP-EN-01-MainLP.html
- 202501-BDX25-BNL_NL-Barometer-Awareness-Barometer_Report-LP-BD-140615_Belgium_2024_Healthcare_Resilience_Barometer_Report_Dutch_202501.pdf
- Wereldgezondheidsorganisatie. Health workforce. Geraadpleegd op 8 februari 2022. https://www.who.int/health-topics/health-workforce#tab=tab_1
- Godderis L. Mental Health: a focus on retention of healthcare workers. Eur J Public Health. 2023;33(Suppl 2):ckad160.619. Gepubliceerd 2023 okt 24. doi:10.1093/ eurpub/ckad160.619
#gezondheidszorg #burnout #innovatieinzorg #Leaninzorg
